Truyện cổ Nhật Bản – Khởi nguồn hun đúc con người Nhật Bản

(Truyện cổ Nhật Bản, AY dịch, Nhã Nam và NXB Hội Nhà văn, 2015)

Nhắc đến Nhật Bản, người ta hay nhớ đến “thần kỳ” Nhật Bản – thời kỳ phát triển thần kỳ của đất nước này sau thế chiến thứ II. Nhắc đến Nhật Bản, người ta cũng hay nhớ đến những sản phẩm “made in Japan” đạt điểm 10 cho chất lượng. Nhắc đến Nhật Bản, người ta cũng hay nhớ đến những tiến bộ khoa học công nghệ, đến những con người với tinh thần kỷ luật thép, sức lao động hăng say tuyệt đối. Nhưng liệu rằng cội nguồn nào đã hun đúc nên một đất nước, một dân tộc và những con người tuyệt vời đến vậy? 

Tôi đã phần nào tìm được câu trả lời cho mình khi đọc “Truyện cổ Nhật Bản”. 26 câu chuyện ngắn đều là những tác phẩm tiêu biểu nhất trong kho tàng truyện cổ và truyền thuyết Nhật Bản như: Momotaro, Chú bé trái đào; Chuyện con cáo và con lửng thách đố; Quỷ Dạ Xoa; Có sứ giả tốt cũng lợi lộc gì; Chàng đánh cá Ourachima…v.v. Tất cả đều xoay quanh những anh hùng giản dị nhưng dũng cảm, ra tay cứu giúp người dân; những con vật, đặc biệt là cáo và lửng, có phép thần thông biến hoá.

Tôi đặc biệt ấn tượng với “Có sứ giả tốt cũng lợi lộc gì” bởi câu chuyện rất gần gũi. Rắn có giọng hát hay nhưng lại không có đôi mắt, giun có đôi mắt to nhưng lại không có giọng hát, còn dế có mắt và không có giọng hát. Dế làm sứ giả, buông lời ngọt nhạt để rắn và giun hoán đổi thế mạnh cho nhau, rồi dế thừa cơ mượn luôn giọng hát mà giun vừa đổi được với rắn và chẳng có ý định trả lại. Rắn, dế, giun đại diện cho những con người mà ta bắt gặp đâu đó trong cuộc sống thường ngày: có người ngây ngô, cả tin, ngốc nghếch; có người láu cá, dối trá, lọc lừa. Chúng ta thường ghen tỵ với những thứ mà người khác có trong khi chưa nhận ra giá trị của bản thân, của những thứ mình đang sở hữu.

Và tôi chắc rằng sẽ có nhiều bạn đồng cảm với tôi, cũng giống như truyện dân gian của nhiều dân tộc trên thế giới trong đó có Việt Nam, truyện cổ Nhật Bản xoay quanh cuộc chiến giữa tốt và xấu, giữa trắng và đen, giữa rồng phượng và rắn rết, giữa ánh sáng và bóng tối, giữa thiên thần và ác quỷ. Đó phải chăng cũng chính là khởi nguồn hun đúc nên con người và tinh thần Nhật Bản mà cả thế giới ngưỡng mộ?

Nguyễn Minh Hiếu (viết cho CLB Đọc sách cùng con)