Bài thơ “Hương rừng”

Docsachcungcon.com: CLB Đọc sách cùng con xin giới thiệu một bài viết của nhà văn Lê Phương Liên về bài thơ “Hương rừng” được phổ nhạc thành bài hát “Đi học”. Mà tác giả chính là nhà thơ Minh Chính, là một anh bộ đội, một liệt sĩ thời chống Mỹ.

Chân dung nhà thơ, liệt sĩ Hoàng Minh Chính

Trên đất nước ta hiện nay, những ngôi trường, những lớp học nhiều lúc, nhiều nơi còn rất bé nhỏ, giản dị , đơn sơ, nghèo nàn, thiếu tiện nghi… việc đi học ở nhiều vùng rất gian nan vất vả nhất là ở những nơi núi non, sông nước… thiên tai bão lũ có thể ập đến bất thình lình… Thế như với tuổi thơ, hình ảnh nhà trường vẫn là hình ảnh thân thương, kỳ diệu, lung linh trong ký ức. Nhà trường đã thành những hình tượng văn học thơ ca xanh tươi mãi mãi.
Một trong những bài thơ mô tả cảnh cắp sách đến trường đẹp đẽ trong sáng tươi mát có lẽ là bài thơ “Hương rừng” của Minh Chính. Bài thơ đã được phổ nhạc lấy tên là “Đi học” và được thiếu nhi khắp đất nước yêu thích.

Hương rừng thơm đồi vắng
Nước suối trong thầm thì
Cọ xoè ô che nắng
Râm mát đường em đi.

Hôm qua em tới trường
Mẹ dắt tay từng bước
Hôm nay mẹ lên nương
Một mình em tới lớp.

Đường xa em đi về
Có chim reo trong lá
Có nước chảy dưới khe
Thì thào như tiếng mẹ.

Trường của em be bé
Nằm lặng giữa rừng cây
Cô giáo em tre trẻ
Dạy em hát rất hay.

Mũ rơm thơm em đội
Hương cốm chen hương rừng
Mỗi lần em tới lớp
Hương theo em tới trường.

Tôi đã được nghe nhà thơ Định Hải nói về tác giả Hoàng Minh Chính, một anh bộ đội. Vào khoảng những năm 1965, 1966… trước khi ra chiến trường anh bộ đội Minh Chính đã đến Nhà xuất bản Kim Đồng, với một vẻ chân thành rụt rè gửi bài thơ “Hương rừng” cho nhà thơ Định Hải, biên tập viên của Nhà xuất bản Kim Đồng ngày ấy. Thế rồi từ đó anh bộ đội Minh Chính, tác giả bài thơ đã đi vào chiến trường miền nam và mãi mãi không trở về. Anh đã là liệt sĩ, anh không được biết bài thơ đã được xuất bản, đã được hàng triệu trẻ em Việt Nam ở miền xuôi cũng như ở miền núi đã đọc đi, đọc lại, hát đi, hát lại hàng chục năm qua và có lẽ còn tiếp tục đọc và hát nhiều năm tháng nữa…

Có gì lạ hấp dẫn và hút hồn người trong bài thơ này? Cái vẻ diệu kỳ lâng lâng của cảnh đi học đã từng được nhà thơ Thanh Tịnh miêu tả trong bài văn “Tôi đi học”, rồi xa hơn ở nước Pháp, Anatonle France cũng đã làm say lòng bao thế hệ học trò với những dòng văn đẹp và trong óng ánh như pha lê.Nhưng những cảnh đi học trong những áng văn trên là cảnh đi học ở thủ đô Paris, rồi cảnh đi học ở một làng ven kinh thành Huế.

Bài thơ của Minh Chính lại đem đến cho người đọc sự xúc động của cảnh đi học qua rừng, có những cây cọ che trên đầu, có tiếng suối chảy róc rách. Em bé đi học ở đây cũng đi một mình , vì mẹ em đã đi lên nương. Cảnh rừng ở đây đẹp mà không kém hoang vu vì phải đi qua “đồi vắng”, lại mạo hiểm vì có khe núi (có thể là khá sâu) vì chỉ nghe thấy tiếng nước chảy “thì thào như tiếng mẹ”. Đường đi học cũng khá xa “Trường của em be bé/ nằm lặng giữa rừng cây…” Và em học sinh này đi học trong thời chiến “Mũ rơm thơm em đội”. Có lẽ trên toàn thế giới này chỉ có một thời, và chỉ có một nơi học sinh đội mũ rơm đi học đó là ở miền Bắc Việt Nam những năm Không lực Hoa Kỳ thực hiện cuộc chiến tranh phá hoại. (người viết bài này cũng ở trong đám học trò đội mũ rơm ngày ấy)

Cọ xòe ô che nắng

Rõ ràng cảnh đi học ở đây là một cảnh gian khổ, khó khăn vất vả và nguy hiểm nữa. Thế nhưng không thấy chó sói, rắn độc, mụ phù thủy… những cái ác cổ xưa và cả những cái ác hiện đại như máy bay ném bom, hay bọn cướp rừng còn gọi là “lâm tặc”…

Bài thơ trong veo và thơm ngào ngạt hương rừng tinh khiết. Em bé học trò đi một mình đầy tự tin, đầy hy vọng vào con đường mình đi, đầy tin yêu vào nơi mình đến “Cô giáo em tre trẻ/ Dạy em hát rất hay”. Hóa ra cô giáo không chỉ dạy chữ mà còn dạy cả hát .
Bài thơ đã ghi lại sự thật của một thời, mà có khi cả thời bây giờ nữa… cô giáo không phải chỉ “dạy” mà còn phải “dỗ” học trò nữa. Cảm xúc của người viết là tình yêu thương tất cả những gì anh để lại ở quê nhà, tất cả đều rất đẹp, lưu luyến vô cùng, trong sáng vô cùng. Có lẽ đó cũng là cảm xúc của một thời văn học thiếu nhi, sống trong gian khổ, vất vả mà nhìn thấy mọi thứ đều đẹp, tươi sáng và hy vọng lung linh.

Vẻ đẹp trong sáng thơm ngát bản sắc núi rừng sẽ còn lung linh mãi trong tâm hồn tuổi thơ .

Tháng 10/2013

Nhà văn Lê Phương Liên