Việc nhà hay “kỹ năng sống”?

Tôi còn nhớ, thời bao cấp, những đứa trẻ mới lớp 1, lớp 2 chúng tôi thường đã biết làm những việc nho nhỏ trong nhà để đỡ đần bố mẹ: quét nhà, rửa bát, rửa ấm chén, tưới cây, thậm chí là xếp hàng mua dầu, mua thực phẩm nữa. Ngày nay, cuộc sống đã đầy đủ hơn rất nhiều, cũng vì thế mà các bậc phụ huynh luôn có tâm lý muốn con cái tập trung học tập, các việc lặt vặt bố mẹ cố thêm một tí, hoặc có ôsin làm cho hết rồi. Vô hình trung đã tạo ra một lớp người có thói quen ỉ lại, hoặc nguy hiểm hơn, là ích kỷ và thơ ơ với những khó khăn của người thân, hay của mọi người xung quanh.

Chị Lan, hàng xóm nhà tôi, than thở: “Mẹ ốm, thằng bé 9 tuổi rồi cũng không biết đặt nồi cháo, bảo đi mua phở cho mẹ thì cứ “Đợi con, đợi con một tí” vì nó còn mải giải nốt bài toán khó.”

Tôi không cảm thấy lạ vì hàng ngày, chị “cơm bưng nước rót” hầu “ông” con giai đến tận mồm. Có hôm nó hứng lên, muốn lau cái nhà, chị cũng lại xót xa: “Thôi, con nghỉ một tí rồi còn làm bài, chiều đi học tiếng Anh, mẹ không khiến!”

Có những phụ huynh thì đánh giá con quá thấp, cứ sợ nó chưa biết làm, nó không đủ sức làm việc nọ việc kia, thế là rồi cái gì cũng vào tay bố mẹ. Đến một lúc nào đó, chính sự thụ động trước các công việc gia đình sẽ khiến trẻ lớn lên trở nên vụng về, thiếu nhanh nhạy trong cuộc sống. Và đó là điều thiệt thòi với các em.

Ngoài ra, còn có những hiện tượng, gia đình gặp lúc túng thiếu về tài chính, vẫn cố gắng lo cho con các khoản tiền cần thiết, con thì vô tư đòi thêm để mua đồ cho bằng bạn bằng bè mà không biết rằng bố mẹ phải xoay xở rất khó khăn. Lỗi cũng lại do thiếu sự chia sẻ, mà là sự chia sẻ ngay từ lúc con còn trứng nước!

Trẻ con không chỉ cần học và chơi. Trẻ còn có nhu cầu chia sẻ việc nhà với người lớn.

Vậy, bố mẹ có thể và rất nên chia sẻ với trẻ những điều gì?

– Một trong những nhóm quyền của trẻ em được ghi nhận trong công ước Quốc tế là quyền được tham gia. Ngoài quyền được bày tỏ ý kiến của mình với người lớn, trẻ em còn có quyền được thể hiện những nhận thức của mình trong hành động. Vậy, cha mẹ hãy coi trẻ là một cá thể có ý thức, có khả năng tiếp nhận thông tin, thấu hiểu tình cảm và lo lắng của người lớn để bắt đầu sự chia sẻ từ khi con còn nhỏ.

– Với trẻ lứa tuổi Mẫu Giáo, bạn hãy tâm sự mọi trạng thái tình cảm và sức khỏe của mình với con. Ví dụ: “Hôm nay trời mưa to quá, mẹ đi mưa nên bị đau đầu, con ạ” rồi bạn đề nghị con xoa đầu cho mình cho đỡ đau. Hoặc: “Hôm nay bố đi công tác, mẹ buồn quá vì nhà chỉ có hai mẹ con. Con có nhớ bố không?” và bạn tạo điều kiện cho con thể hiện sự an ủi, đồng thời có thể nói: “Thật may là có con ở đây, không thì mẹ còn buồn nữa!”. Đương nhiên, chớ lạm dụng những lời than vãn. Hãy chia sẻ trong chừng mực “sức tiếp nhận” của trẻ chịu được những vấn đề của người lớn.

– Từ khi con lên 2, 3 tuổi, mỗi lần làm bếp, giặt đồ, phơi quần áo… bạn hãy luôn cho trẻ tham gia. Ở tuổi này, chúng rất háo hức bắt chước và muốn giúp đỡ người lớn. Nếu bạn vì sợ mất thời gian mà bỏ qua giai đoạn chia sẻ này thì thật đáng tiếc, bạn có thể không có cơ hội tốt như thế về sau! Cho trẻ cùng làm những công đoạn nhỏ và dễ trong việc nhà, chẳng hạn, mẹ lau sàn nhà, con thì lau ghế, lau bàn; con cho đồ vào máy giặt, còn mẹ đổ xà phòng, con bấm nút vận hành hộ mẹ…v..v Trẻ sẽ luôn cảm nhận được chúng là thành viên trong gia đình, và những công việc gia đình chúng sẽ coi là một phần của cuộc sống.

Bé tham gia nấu cơm

– Với trẻ từ lớp 1 trở lên, bạn có thể tâm sự với con cả những khó khăn lớn hơn trong xã hội, như tình hình khủng hoảng, giá rau, giá gạo tăng lên. Tất nhiên, cũng kể với con cả những niềm vui nữa, chứ đừng chỉ có thông tin tiêu cực! Ví dụ, mẹ được tăng lương, hay bố có nhuận bút cuốn sách mới, cả nhà mình sẽ cùng đi mua một món đồ gia dụng nào đó.

– Thỉnh thoảng cho con cùng đi chợ, cùng đi mua đồ cho gia đình, hỏi ý kiến con: “Con thích ăn rau cải hay rau muống hôm nay?” Hoặc: “Mẹ muốn mua một bộ cốc tách mới. Không hiểu màu trắng này có hợp với cái bàn nước nhà mình không hay là nên mua bộ có in hoa nhỉ?”

– Hướng dẫn cho trẻ làm những việc đơn giản vừa sức. Ví dụ, trẻ 6 tuổi có thể lau bàn ghế, rửa cốc chén, quét nhà, dọn giày dép, sắp đũa bát ra mâm cơm, tưới chậu cây cảnh, cho cá ăn… Hãy phân công những việc cụ thể của riêng con, không ai trong gia đình làm thay việc ấy. Trẻ sẽ thấy những việc đó là tự nhiên, và vui sướng được nhận trách nhiệm, thậm chí còn có thể bực mình nếu bạn làm giúp con.

– Nếu nhà có người giúp việc, phải thống nhất với họ về phần việc nhỏ của bé, đề nghị họ không “can thiệp”. Đối xử với người giúp việc cũng thật trân trọng, để trẻ có cái nhìn đúng đắn về việc lao động chân tay và việc nhà.

– Không “sai vặt” trẻ quá nhiều, khiến trẻ mất hứng thú công việc. Nếu đã giao việc cụ thể cho trẻ, cứ bình tĩnh để trẻ tự giác làm. Nếu có nhắc, cũng nhắc thật khéo: “À, chiều khi nào con lau bàn ghế xong thì mẹ sẽ cắm hoa, mẹ vừa mới mua được bó hoa rất đẹp”… Hãy luôn tỏ ý tin tưởng rằng trẻ không bao giờ lơ là các công việc của mình.

– Trong trường hợp con bận học hoặc mệt mà chưa làm một việc gì đó thuộc về “trách nhiệm gia đình” của mình, bạn đừng vội phê bình, nhắc nhở hoặc im lặng làm hộ. Hãy tỏ ra thông cảm và hiểu lý do vì sao trẻ chưa thực hiện công việc, và an ủi, để mai con làm việc đó cũng được.

– Đừng quên những lời khen ngợi đúng lúc.

– Mỗi tuổi mỗi lớn, khả năng chia sẻ công việc gia đình của trẻ càng tăng. Bạn có thể dần dần giao các việc lớn hơn, đòi hỏi trách nhiệm cao hơn, cho trẻ. Ví dụ: “Con phụ trách tủ sách hộ bố mẹ nhé. Thỉnh thoảng lau bụi cho sách, sắp xếp sao cho sách không lộn xộn, và ai mượn sách đọc cũng phải hỏi con.” Hay có thể bày cách cho con đặt nồi cơm trước khi mẹ về (với bé đã 8, 9 tuổi). Chú trọng dạy con ý thức giữ an toàn trong nhà (về điện đóm, chống cháy nổ, đề phòng kẻ gian v.v.. Hãy luôn đề cao tầm quan trọng của những việc mà bé có thể làm được cho gia đình.

– Hãy lập tức hỏi han và trợ giúp nếu thấy bé có khó khăn trong “công việc”. Ví dụ như khăn chưa đủ ẩm khi bé lau bàn ghế, chổi hơi cùn làm bé bực mình..v…v..

– Và cuối cùng, bạn hãy luôn là tấm gương cho con trong việc quan tâm đến việc nhà, đến những thành viên trong nhà: “Hôm nay bà ốm, mẹ sang bà đánh gió cho bà đây.” “Hôm nay bố đi họp về muộn, mẹ con mình ăn cơm trước, nhưng để phần cho bố nhé. Con giúp mẹ gắp cá và rau xào vào đĩa riêng cho bố đi..”

Tóm lại, trẻ em có khả năng chia sẻ, thấu hiểu, đồng cảm … rất lớn, chỉ cần bố mẹ đánh giá cao khả năng ấy và biết cách khéo léo kích thích cho nó phát triển. Điều này không chỉ khiến mối liên quan giữa các thành viên trong gia đình ngày càng khăng khít hơn mà còn là một hành trang tinh thần cũng như kỹ năng xã hội cần thiết cho con khi con bước vào đời.

Bé giúp người lớn nhóm lò. Bé tham gia vào cuộc sống.