Câu lạc bộ Đọc sách cùng con docsachcungcon.com
1. Thưa tiến sĩ Nguyễn Thuỵ Anh, là một nhà giáo dục, mỗi năm đến hè, chị nghĩ gì về nhu cầu trải nghiệm trưởng thành cả về thể chất và tinh thần của trẻ?
Trả lời: Năm nào đến hè, tôi cũng nhớ lại những mùa hè dài mướt mải mồ hôi vì… bêu nắng của mình và muốn được thử đặt mình vào vị trí của bạn trẻ bây giờ để hiểu được những niềm mong đợi mùa hè của bạn. Thật khó, khi mà cuộc sống trở nên đầy đủ hơn – mọi phương tiện công nghệ dường như đã đáp ứng nhu cầu giải trí, khám phá trong thế giới ảo của trẻ. Và ngược lại, chính vì thế lại khắc sâu thêm những thiếu hụt. Chỉ cần lãng đi một chút là cả một mùa hè đã qua trong sự “hài lòng” được lặn ngụp thoải mái trong thế giới công nghệ mà cơ hội thở hít khí trời, lắng nghe thiên nhiên, chạy nhảy vui đùa chỉ đếm trên đầu ngón tay. Trước đây, việc sinh hoạt hè tại phường, xã, thôn xóm rất phổ biến thì giờ đây, xã hội tiềm ẩn nhiều nguy hiểm hơn, không mấy ai an tâm mà thả trẻ xuống đường. Những hè vận động tích cực hằng ngày dường như đã trở nên xa xỉ cho dù các bậc phụ huynh cũng rất quan tâm đến việc này…
Vì những lẽ đó, cứ mỗi năm đến hè, tôi lại băn khoăn, không biết các bạn nhỏ, các bạn trẻ có được một mùa hè đúng nghĩa hay không…
Hình ảnh: Thư viện Cú Mèo thông thái, một góc hoạt động tại Trại hè thiếu nhi EcoCamp do CLB Đọc sách cùng con tổ chức
2. Đọc sách là một trong những trải nghiệm quan trọng giúp cho trẻ có một “mùa hè, mùa lớn” đúng nghĩa. Tuy nhiên, đọc thế nào và tổ chức việc đọc cho trẻ ra sao lại là một vấn đề cần tâm huyết, hiểu biết thực sự? Nếu không chúng ta dễ rơi vào hình thức hoặc hiệu quả không như mong muốn?
Trả lời: Tôi cho rằng, việc đọc sách mùa hè phải khác việc đọc sách trong năm học. Đó là một “sân chơi tĩnh” với những trò chơi khám phá đầy màu sắc diễn ra trong tâm hồn trẻ, gọi trẻ đến với “sân chơi động” – chính cuộc sống xung quanh với sự tham gia nhiệt tình của mọi giác quan.
Với một bạn nhỏ đã thích đọc sách rồi, quỹ thời gian rộng dài của mùa hè cho bạn cơ hội được thả trí tưởng tượng bay xa cùng câu chuyện, đọc xong vẫn vương vấn mơ mộng – khoảng thời gian dành cho những vĩ thanh này, đôi khi trẻ chỉ ngồi mà nghĩ ngợi mông lung, cũng rất quan trọng. Nó giúp “ngấm” mọi chi tiết, nội dung, cảm xúc… , từ đó hình thành những giá trị bền vững.
Với những em chưa có thói quen đọc, thì việc mời mọc em bắt đầu việc đọc, những chia sẻ, khuyến khích một cách có phương pháp mới giúp em thật sự có động lực đến với sách, có kỹ năng để khai thác sách, khiến việc đọc sách không phải là việc người lớn muốn em làm mà là việc em muốn bắt đầu.
Thiếu phương pháp, nhiều người lớn vô tình khiến việc đọc sách trở thành áp lực mới bên cạnh việc học.
Thiếu phương pháp, chúng ta sẽ rơi vào chủ nghĩa hình thức với những “chiêu trò” hay “vở diễn” để chứng minh một phong trào.
Hình ảnh: Hội nghị “Đọc thì được không đọc thì thiệt” – các thủy thủ EcoCamp chia sẻ về những cuốn sách khiến mình yêu thích
3. Bên cạnh mô hình CLB Đọc sách cùng con, vừa qua, chị cũng tổ chức mô hình trại hè đặc biệt với một hệ sinh thái đọc sinh động. Chị có thể chia sẻ về mô hình này?
Trả lời: EcoCamp của chúng tôi là một trại hè thiếu nhi thường niên cho các bạn nhỏ, các bạn trẻ từ 6 đến 15 tuổi – đặc biệt quan tâm đến việc đọc sách như một công cụ tự học, tự tìm tòi trong quá trình trải nghiệm cuộc sống. Không chỉ các trại viên, các anh chị phụ trách tuổi sinh viên cũng là những hạt nhân tham gia vào “hệ sinh thái” đọc ấy.
“Hệ sinh thái đọc” – khái niệm này liên quan đến không gian đọc, hoạt động đọc, cộng đồng người đọc các lứa tuổi và ảnh hưởng tướng hỗ lẫn nhau của họ.
Ở trại hè EcoCamp, chúng tôi đặc biệt dành nhiều công sức xây dựng góc thư viện và những sự kiện sách thay đổi theo ngày. Những kỹ năng đọc, nghe, nói, viết đều được chú trọng qua các cuộc thi, toạ đàm, sân khấu hoá tác phẩm với những cái tên thú vị: Giọng đọc sởn gai ốc; Đọc thì được, không đọc thì thiệt… Năm nay, chúng tôi còn thiết kế không gian mô phòng một nhà xuất bản, tạo điều kiện cho các trại viên quan sát và tham gia vào quá trình xuất bản một cuốn sách, từ đó các em thấy có nhiều rung động hơn khi cầm một cuốn sách trên tay.
Sách sẽ xuất hiện tự nhiên ở khắp nơi: trong thư viện, trong phòng ở, phòng học, phòng thuyền trường, phòng Ban chỉ huy. Nhưng sách không chỉ là đích đến. Sách còn là phương tiện đẩy các bạn trẻ ra với cuộc sống, khuyến khích các bạn nhìn quanh, nghe, cảm nhận… để rồi lại quay lại với sách tìm lời đáp cho muôn vàn câu hỏi xuất hiện khi va chạm thực tế, tương tác với mọi người. Sẽ có những nhiệm vụ liên quan đến nội dung sách, hoặc những thử thách cần đọc sách mới có thể vượt qua.
Trong thời gian ngắn ngủi ở trại, chúng tôi vẫn kịp tổ chức một buổi hội nghị, hội thảo, tranh biện hoặc vài cuộc giao lưu với nhà văn, nghệ sĩ – những người tạo cảm hứng đọc và sống cho các bạn trẻ thông qua câu chuyện cuộc đời mình và những kỹ năng nghề nghiệp đặc trưng mà họ chia sẻ cùng bạn trẻ.
Mô hình trại hè mà tôi theo đuổi có dáng dấp của trại hè ở Nga mà tôi từng may mắn trải qua năm tôi học lớp 8. Ở trại, trẻ được quyền lựa chọn để tham gia hoạt động chuyên môn mà nó mong muốn được thử sức. Mọi xưởng hoạt động sẽ được chuẩn bị chu đáo, sẵn sàng đón các em vào thử sức, lao động hoặc sáng tạo: xưởng Vẽ, xưởng thủ công, xưởng bánh và pha chế quầy bar, xưởng thí nghiệm khoa học… Chưa có cơ hội tiếp cận các dạng hoạt động, trẻ khó có thể dần kiểm chứng khả năng, sở thích của mình để tìm được hướng đi tối ưu cho việc định hướng nghề nghiệp sau này. Việc đọc được tích hợp vào các hoạt động này. Ví dụ, để chuẩn bị cho cuộc thi nấu ăn, các trại viên đọc sách nấu ăn hoặc các tản văn của Thạch Lam, Vũ Bằng để biết công thức, tạo cảm xúc. Hoặc làm đồ thủ công với các sản phẩm liên quan đến nội dung sách…
Hình ảnh: Các bạn trẻ được tự do lựa chọn không gian đọc của mình
4. Vậy, thật ra nỗi lo trẻ không chịu đọc sách lâu nay của phụ huynh lại…không phải do lỗi của trẻ? Một câu hỏi cũ, nhưng mỗi bậc phụ huynh có thể thay đổi từng chút điều gì ngay tại nhà mình để tạo dựng hệ sinh thái đọc này cho trẻ, thưa chị?
Trả lời: Cá nhân tôi cho rằng, các bậc phụ huynh có thể làm rất nhiều thứ để xây dựng văn hoá đọc (thói quen và kỹ năng đọc) gia đình. Cụ thể là:
- Thiết kế không gian đọc êm ái, thuận tiện, đủ sáng, giá sách thấp vừa phải để trẻ có thể tự lấy sách, ngắm sách, sắp xếp sách.
- Cùng đọc với trẻ để tạo cộng đồng đọc nhỏ trong gia đình.
- Đưa trẻ đi hiệu sách hằng tháng, hằng quý.
- Cùng nhắc đến các nhân vật trong cuốn sách mới đọc như thể họ là người quen, người thân.
- Cùng làm đồ chơi theo chủ đề trong sách.
- Cùng “chơi” với từng từ, câu, đoạn văn của tác giả: thử mô tả từ bằng động tác cơ thể; tìm các phương án thay thế từ; câu; cái kết khác…
- Dành thời gian đọc sách cá nhân để tạo cảm xúc cho các bạn nhỏ.
- Tuyệt đối không ép buộc hay lôi cuốn đọc sách bằng những món quà, tiền. Luôn nói “mời” chứ không nói “phải làm!”
Nói tóm lại, chìa khoá của việc xây dựng văn hoá đọc gia đình là tôn trọng “quyền không đọc” của trẻ!
Như người ta thường nói: “Đủ nắng cây sẽ nở hoa!”, việc đọc cũng được xới xáo lên, đủ lôi cuốn là trẻ em sẵn sàng “thử sức”!
Hình ảnh: Các bạn tự kể câu chuyện theo sự sáng tạo của riêng mình
Hà An thực hiện
